Özgüven, bireyin hayatta aldığı kararlara karşı kendini önemsemesi, cesaretli olması ve güçlü hissetmesidir. Bireyin mutlu bir hayat sürebilmesi için ihtiyacı olan en temel şeydir. Özgüven kavramı, bireyin kendine karşı olumlu düşünceler içinde olması, kendini her haliyle kabul edebilmesi gibi durumları kapsayan bir kavramdır.
Özgüven bireyin kendi yetenekleri hakkında pozitif, realist bir bakış açısına sahip olmasıdır. Yetişkinlerin veya çocukların olumsuz bazı hareketlerinin altında yatan nedenlerin en başında özgüven eksikliği gelir. Özgüvenin temelinin atıldığı dönem çocukluk dönemidir. Bu dönemde özgüven artırıcı etkinliklerle çocukların özgüveninin artması mümkündür.
Sağlıklı bir çocuk ile sorunlu ilişkileri olan ve iletişim kopukluğu yaşayan çocuk arasında özgüven farkı vardır. Oluşan bu özgüven sorununun altında yatan bazı nedenler vardır. Bu nedenlerden bazıları şunlardır:
İlginizi çekebilir: Çocuğum Anaokuluna Hazır Mı?
Çocukların özgüvenini kazanmasında ebeveynlerinin ve çevresinin faktörü çok fazladır. Ebeveynlerinin çocuklarına karşı tutumu çok önemlidir. Çocuğun kendisine değer vermesi ve kendini önemli hissetmesi için önce bu özeni ebeveynlerinden görmüş olması gerekmektedir. Ebeveynleri tarafından takdir ve ilgi gören çocuk, kendi benliği ile ilgili olumlu yargıya varacaktır. Kendine duyduğu özgüven artacaktır. Kazandığı özgüven ile çocuk, çevresiyle daha barışık bir hale gelecektir.
Bir çocuğun özgüvenli olup olmadığı sosyal ilişkileriyle ve bazı davranışlarıyla kendini ele vermektedir. Çocuğun özgüveninin eksik olduğunu gösteren bazı belirtiler şunlardır:
Çocukların özgüvenini etkileyen etkenlerin başında ebeveynlerin korucu tutumu gelmektedir. Anne babaların çocuklarından çok fazla beklenti içine girmeleri çocukların kendini yetersiz hissetmelerine neden olmaktadır. Bunun tam tersi de sorundur. Anne babaların çocuklarının yapması gereken birçok şeyi çocuklarının hayatını kolaylaştırdıklarını düşünerek kendilerinin yapması, çocukların daha sonra sorumluluk almaktan kaçınmalarına sebep olmaktadır. Aşırı sevgiyle yapılan bu hareket her ne kadar iyi niyetle yapılıyor olsa da çocuğun özgüven gelişimini olumsuz etkilemektedir.
Çocuğun kendi yaşamını kontrol ederek ve davranışlarının sorumluluklarını alarak yetiştirilmesi gerekmektedir. Ne kadar küçük olsa da sorumluluğunu alabileceği görevler verilmelidir. Çocuk başarılı olduğunda ise takdir edilmelidir. İlkokul çağındaki çocuk kendisinin büyüdüğünü ve sorumluluk alabileceğini düşünmektedir. Bu süreçte çocuğa başarılı olabileceği algısı verilmelidir. Eğer çocuk kendini başarılı hissetmezse zamanla bu özgüven eksikliği olarak çocukta yer edecektir.
Ailenin aşırı mükemmeliyetçi davranması çocuğun baskı altında hissetmesine neden olmaktadır. Anne babaların çocuklarına karşı yaptıkları eleştirinin dozunu iyi ayarlamaları gerekmektedir. Aksi halde bu kadar baskı çocuğun kendini yetersiz hissetmesine ve doğar olarak da özgüven eksikliği yaşamasına neden olacaktır. Çocukların beyninde yer edecek “sana yazıklar olsun” gibi negatif cümleleri kullanmaktan özellikle kaçınmak gerekir. Çocuk hata yaptığında onu bu kadar sert eleştirmek çocukta özgüven kaybına neden olmaktadır. Yaptığı hata ne olursa olsun anne babanın çocuğu karşılarına alarak sakin bir ses tonuyla konuşmaları çocuk için daha iyi bir sonuç olacaktır. Anne babanın bu hareketiyle çocuk kendini değerli ve önemli hissedecek, yaptığı hatalı davranışı kendi isteğiyle bir daha tekrar etmemeye özen gösterecektir.
Anne babaların yaptığı yanlışlardan biri de çocuklarını diğer çocuklarla kıyaslamasıdır. Çocuk kıyaslama karşısında kendini diğer çocuklardan daha başarılı olmak zorunda hissedecektir. Başarılı olamadığı durumlarda ise çocuk başarısızlık yaşadığını düşünmesi nedeniyle mutsuz olacak ve içine kapanacaktır. Oysa ki çocuk sadece kendi başarısıyla ilgilenmeli, kendini geliştirmeye odaklanmalıdır.
Ebeveynlerin gösterdikleri hatalı davranışlar sonucunda özgüven eksikliği yaşayan çocuklar sürekli olarak kendilerini anne babalarına kanıtlama gereksinimi hissedecektir. Bu nedenle kendisini yetersiz hisseden çocuğun yetersizlik sebebini çocukta değil öncelikle aile yapısını inceleyerek bulmak gereklidir.
İlginizi çekebilir: Çocuğunuz İlkokula Hazır Mı?
Çocuğun anne babalarının, arkadaşlarının ve diğer büyüklerinin kendisini değerli hissettirmesiyle doğru orantılı olarak çocuğun özgüveni artmaktadır. Büyüklerinden yeterli sevgiyi gören, fikirlerine değer verilen çocuk kendisinin önemli olduğunu hissedecek ve çocuğun kendine duyduğu özgüveni artacaktır. Bunun tam tersi olarak sevgi görmeyen, fikirleri önemsenmeyen çocuk ise kendisinin önemli olmadığı düşüncesine kapılarak özgüven düşüklüğü yaşayacaktır.
Kendisinin değerli olduğunu düşünmeyen çocuk aile içinde, çevresinde ve okul hayatında sorunlar yaşamaktadır. Bu sorunların önüne geçmek için çocuğun özgüvenini artırıcı yaklaşımlarda bulunmak gerekmektedir. Çocuğa her ne koşulda olursa olsun sevildiği hissettirilmelidir. Kendini iyi, rahat ve güvende hissettirmek çocuğun özgüvenini yükselmektedir. Çocuğun eksikliklerini görmezden gelmemek gerekir. Çocuklara karşı eleştirmeden dürüst olmak gerekir. Eleştirildiğini hissetmeden uyarılan çocuk bunu dikkate alacak ve kendisi için başarılı olmaya başlayacaktır. Bu başarılı olma isteği çocuğun kendisiyle barışmasını ve kendisine değer vermesini sağlayacaktır.